శాస్త్ర విజ్ఞానము

ప్రఖ్యా సత్యనారాయణ శర్మగారు రాసిన 'గణిత భారతి' పుస్తకంలోనే భాస్కారాచార్యుడి గురించి, ఆయన కుమార్తె లీలావతి గురించి ఓ ఆసక్తికరమైన కథ వుంది. దాన్ని ఇంచుమించు ఉన్నదున్నట్టుగా ఇక్కడ ఇస్తున్నాను.

--
"ఆ మహా గణితజ్ఞుడు ఓ జలఘటికా యంత్రాన్ని తన గదిలో అమర్చుతున్నాడు. దూరం నుండి తన ఏకైక కుమార్తె ఆసక్తిగా చూస్తోంది. ఆయన గదిలోంచి బయటికి వెళ్లాక ఆ అమ్మాయి లోపలికి వెళ్లింది. అసమాన గణిత, జ్యోతిష శాస్త్రవేత్త అయిన ఆ పండితుడు తన కుమార్తె జాతక చక్రం గురించి దిగులుగా వున్నాడు. ఒక నిర్దేశిత ముహూర్తంలో ఆ అమ్మాయికి వివాహం చేస్తే తప్ప వైధవ్యం తప్పదని జాతకం చెప్తోంది. అందుకే కచ్చితంగా కాలనిర్ణయం చెయ్యడం కోసం ఆ ముందు రోజే ఆ యంత్రాన్ని తెప్పించి ఇంట్లో పెట్టుకున్నాడు. అందులో కింద సన్నని రంధ్రం ఉన్న ఓ ఖాళీ రాగి పాత్రని, నీటితో నిండిన మరో పాత్రలో ఉంచుతారు. కింద పాత్రలోంచి నీరు పై పాత్రలోకి ఎక్కుతూ ఉంటుంది. పై పాత్ర ఒక ప్రత్యేక మట్టం వరకు మునిగినప్పుడు ముహూర్తం వస్తుందన్నమాట. ఆ యంత్రం మీదకి కుతూహలంగా వంగి చూస్తున్న అమ్మాయి మెడలోని హారం లోంచి ఓ చిన్న ముత్యం ఊడి కింద పాత్రలో పడుతుంది. తండ్రికి ఆ విషయం ఆ అమ్మాయి చెప్పలేదు.

మర్నాడే వివాహం. ముత్యం బరువు వల్ల కాలనిర్ణయంలో దోషం వచ్చింది. జరిగింది తెలీని తండ్రి యంత్రం చెప్పిన కాలం సరైనదే అనుకుని, కూతురికి వైభవంగా పెళ్లి జరిపిస్తాడు. యాదృచ్ఛికమో, విధినిర్ణయమో ఏమోగాని పెళ్లయి ఏడాది తిరక్క ముందే అమ్మాయికి వైధవ్యం ప్రాప్తిస్తుంది. కూతురికి వచ్చిన కష్టానికి తండ్రి తల్లడిల్లిపోతాడు. తన లెక్కల్లో దోషం ఎలా వచ్చిందో అర్థం కాదు. క్రమంగా శోకం నుండి తేరుకుని తన పరిశోధనలని మరింత తీవ్రతరం చేస్తాడు. కూతురికి వచ్చిన జీవన సమస్య నుండి ఆమె మనసు మళ్లించడానికి ఆమెకి గణిత సమస్యలని నేర్పించడం మొదలెడతాడు. గణిత లోకంలోనే ఆ అమ్మాయి పేరు చిరస్మరణీయం చేసిన ఆ తండ్రి పేరు భాస్కరాచార్యుడు. కూతురి పేరు లీలావతి. "సిద్ధాంత శిరోమణి" అనే గణితగ్రంథాన్ని రాసిన ఆ మహాపండితుడు, అందులో అంకగణితం భాగానికి ’లీలావతి’ అని పేరు పెట్టుకున్నాడు. జీవితం మీద ఆశ చచ్చిపోయిన వాళ్లకి కూడా, తిరిగి కొత్త ఆశ చిగురింప జేయగల చక్కని లెక్కల పుస్తకం ఈ 'లీలావతి.'