శాస్త్ర విజ్ఞానము

ఆకాశానికి నిచ్చెనలు వెయ్యగలమా?

ఆకాశానికి నిచ్చెనలు వెయ్యగలిగితే నిజంగానే గొప్పగా ఉంటుంది.





(స్పేస్ ఎలివేటర్ యొక్క ఊహాత్మక చిత్రం)

మబ్బు పరుపుల మీద నిద్దరోవచ్చు. భేరుండాలతో భేటీ వేసుకోవచ్చు. చంద్రవంక ఊయలెక్కి ఊగులాడొచ్చు. తారల మధ్య మరో తారగా అవతార మెత్తొచ్చు.

ఆకాశానికి నిచ్చెనల మాటేమోగాని ఆకాశంలోకి ఓ పొడవాటి తాటిని నిటారుగా పంపించే ఇంద్రజాల పద్ధతి ఒకటి మన దేశంలో ఒకానొకప్పుడు ఉందని చెప్పుకుంటారు. దాన్ని The great Indian Rope Trick అని పిలుస్తుంటారు. బ్రిటిష్ కాలంలో కూడా ఇండియాలో ఆ ఇంద్రజాల ప్రదర్శనలు జరిగిన దాఖలాలు ఉన్నాయి. ఈ ఇంద్రజాలంలో ఏ ఆధారం లేకుండా ఆకాశంలోకి నిటారుగా లేచిన తాటి మీద ఓ పిల్ల వాడు పైకెక్కుతాడు. కొన్నిట్లో అయితే అలా పైకెక్కిన పిల్లవాడు గాల్లో తాడు పై కొస వద్ద మాయమైపోతాడు. మరి కొన్నిటిలో త్రాడు దిగి తిరిగి సురక్షితంగా నేల మీదికి తిరిగొస్తాడు.

ఈ త్రాటి గారడీ ఎలా చేస్తారో తెలీదు గాని ఇంచుమించు ఇలాంటి భావనే అంతరిక్ష సాంకేతిక రంగంలో ఒకటుంది. ఇందులో అంతరిక్షం లోంచి అంటే కొన్ని వందల కి.మీ.ల ఎత్తు నుండి భూతలం వరకు ఓ తాడు వేలాడుతుంటుంది. ఆ తాటి మీద నడిచే ఓ లిఫ్ట్ , లేదా ’ఎలివేటర్’ మీద సరుకులు భూతలం నుండి అంతరిక్షంలోకి, తిరిగి అంతరిక్షం నుండి భూతలానికి రవాణా అవుతుంటాయి. బావి లోంచి నీళ్లు తోడుకున్నట్టు ఈ తాటి మీదుగా ఉపగ్రహాలని అంతరిక్షంలోకి తోడుకోవచ్చన్నమాట! అక్కడి దాకా చేరాక వాటికి కొద్దిగా అలా నెట్టితే చాలు!. అవి కక్ష్యలో చేరిపోతాయి. ఇక నిప్పులు కక్కే రాకెట్లతో తిప్పలు పడాల్సిన పని వుండదు.

అదెలా సాధ్యం అంటారా? భూమి చుట్టూ తిరిగే జియోస్టేషనరీ ఉపగ్రహాలు ఉన్నాయని మనకి తెలుసు. భూమి మీద, ఆకాశంలో, ముఖ్యంగా వాయువు బాగా పలచగా ఉన్న ఎత్తులో, ఒక కనీస వేగంతో భూతలానికి సమాంతరంగా కదిలే వస్తువు కిందపడకుండా ఓ స్థిర కక్ష్యలో తిరుగుతుందని మనకి తెలుసు. ఈ సూత్రం మీదనే ఉపగ్రహాలు పనిచేస్తాయి.

భూకేంద్రం చుట్టూ కొంత వేగంతో తిరుగుతున్న ఉపగ్రహం మీద బయటికి నెట్టేస్తూ అపకేంద్ర దిశలో ఒక బలం పని చేస్తుంటుంది. దాని వ్యతిరేక దిశలో, అంటే భూకేంద్ర దిశలో గురుత్వాకర్షణ శక్తి పని చేస్తుంటుంది. ఈ రెండు బలాలు ఒక్కటి కావడం వల్లనే ఉపగ్రహం కింద పడి పోకుండా అంతరిక్షంలో స్థిర కక్ష్యలో తిరుగుతుంతుంది.

ఇదే తర్కాన్ని ఉపగ్రహం మీద కాక, ఆకాశంతో ఒక ఎత్తులో (కొన్ని వందల కిమీలు), తగినంత వేగంతో కదులుతున్న ఒక త్రాటి మీద వర్తింపజేద్దాం. ఆ త్రాడు కూడా స్థిర కక్ష్యలో భూమి చుటూ పరిభ్రమిస్తూ ఉంటుంది. ఇప్పుడు అలాంటి త్రాడు కొన్ని వందల కిమీల పొడవు ఉండి, అంతరిక్షం నుండి భూతలం వరకు విస్తరించి వుందనుకుందాం. ఆ త్రాడు కింద పడకుండా గాల్లో అలా నిలిచి వుంటుంది. ఆ త్రాటిని పట్టుకుని ఆకాశానికి ఎగబాకొచ్చు! దాని మీద పైకి కిందకి సరుకులు రవాణా చెయ్యొచ్చు.

ప్రస్తుతానికి ఈ భావన సైద్ధాంతిక దశలోనే ఉంది. ఎందుకంటే దాని అమలులో ఎన్నో దుస్సాధ్యమైన అవరోధాలు ఎదురవుతాయి. అలాగని ఈ భావన కొత్తదేమీ కాదు. రాకెట్ సాంకేతికతకి మూలకర్త అయిన రష్యన్ శాస్త్రవేత్త సియాల్కోవ్స్కీ యే ఈ భావన యొక్క మూల రూపాన్ని సూచించాడు.

అదేంటో చూద్దాం.

(సశేషం...)